Ở bài viết trước, chúng ta đã đề cập đến các kỹ thuật kiểm thử dựa vào rủi ro và mô hình FMEA. Bài viết này mình sẽ tiếp tục giới thiệu một kỹ thuật kiểm thử nữa là kiểm thử dựa vào ma trận đánh giá rủi ro – Risk Assessment Matrix. Nào hãy bắt đầu tìm hiểu cũng mình nhé!
Risk Assessment Matrix là gì?
Ma trận đánh giá rủi ro – Risk assessment matrix là một công cụ được sử dụng trong quản lý rủi ro để xác định mức độ rủi ro của các sự kiện, hành động hoặc tình huống cụ thể. Ma trận đánh giá rủi ro thường là một bảng hai chiều với hai tham số chính là xác suất – probability và mức độ nghiêm trọng – severity. Mỗi tham số được chia thành một số mức đánh giá, thường từ 1 đến 3 hoặc 1 đến 5, để tạo ra các ô trong ma trận.
Ma trận đánh giá rủi ro cung cấp một hình ảnh tổng quan về các rủi ro, giúp nhà quản lý và nhóm dự án hiểu rõ hơn về mức độ rủi ro và đưa ra quyết định về việc ưu tiên, quản lý và giảm thiểu rủi ro. Các ô trong ma trận có thể được phân loại thành các nhóm như “Rủi ro cao”, “Rủi ro trung bình”, “Rủi ro thấp” để xác định mức độ ưu tiên và đưa ra các biện pháp kiểm soát phù hợp.
Ưu điểm của phương pháp Risk Assessment Matrix
Bảng ma trận rủi ro – Risk matrix là một công cụ quan trọng trong quản lý rủi ro và đánh giá rủi ro. Nó được sử dụng để đo lường và phân loại các rủi ro theo mức độ nghiêm trọng và xác suất xảy ra. Một số ưu điểm của phương pháp này kể đến như:
- Đánh giá và ưu tiên rủi ro: Risk matrix giúp xác định và đánh giá rủi ro theo mức độ nghiêm trọng và xác suất xảy ra. Bằng cách sắp xếp các rủi ro trên ma trận, ta có thể xác định được những rủi ro cần được ưu tiên đối với sự chú trọng và quản lý. Điều này giúp nhà quản lý tập trung vào những rủi ro có tác động lớn nhất đến tổ chức và đưa ra các biện pháp phòng ngừa và quản lý hợp lý.
- Hiểu rõ hơn về rủi ro: Risk matrix giúp tăng cường hiểu biết về các yếu tố tác động và xác định được các yếu tố quan trọng gây rủi ro. Bằng cách xem xét tương quan giữa mức độ nghiêm trọng và xác suất, ta có thể nhận ra rằng những rủi ro nhỏ có thể có hậu quả lớn nếu xảy ra, trong khi những rủi ro lớn có thể không quan trọng nếu khả năng xảy ra thấp. Điều này giúp xác định rõ nguy cơ thực sự và đưa ra các biện pháp ưu tiên phù hợp.
- Hỗ trợ quyết định: Risk matrix cung cấp cơ sở hỗ trợ quyết định cho việc lựa chọn các biện pháp quản lý rủi ro. Khi có một số lượng lớn các rủi ro cần xử lý, ta có thể sử dụng ma trận rủi ro để so sánh và đánh giá ảnh hưởng của chúng. Điều này giúp nhà quản lý tạo ra các phương án ưu tiên và phù hợp để giảm thiểu rủi ro và đạt được mục tiêu tổ chức.
- Giao tiếp và tương tác: Risk matrix là một công cụ hữu ích để giao tiếp thông tin về rủi ro giữa các bên liên quan. Nó cho phép nhà quản lý trình bày một cách đồ họa và dễ hiểu về các rủi ro, mức độ ảnh hưởng và biện pháp quản lý đang được thực hiện. Điều này tạo điều kiện cho sự tương tác và thảo luận với các bên liên quan và giúp đạt được sự thống nhất và sự hiểu biết chung về rủi ro trong tổ chức.
Các Bước Xây Dựng Ma Trận Đánh Giá Rủi Ro
Step 1: Xác định các rủi ro tiềm ẩn
Đây là một bước quan trọng trong việc áp dụng phương pháp Risk Assessment Matrix. Quá trình này giúp nhóm dự án hoặc nhà quản lý xác định các yếu tố có thể gây ra rủi ro trong quá trình thực hiện dự án hoặc hoạt động cụ thể.
Để xác định các rủi ro tiềm năng, chúng ta cần thực hiện các hoạt động sau:
- Phân tích yêu cầu và quy trình: Xem xét yêu cầu dự án và các quy trình liên quan để xác định các hoạt động, bước đi, biểu mẫu hoặc tương tác có thể mang lại rủi ro.
- Xem xét dữ liệu lịch sử: Nghiên cứu các dự án hoặc hoạt động tương tự đã diễn ra trong quá khứ để nhận ra các sự cố, vấn đề hay rủi ro mà người khác đã gặp phải. Điều này có thể cung cấp thông tin quý giá về các khía cạnh mà bạn cần xem xét và đánh giá rủi ro.
- Thảo luận và hợp tác với các chuyên gia: Liên hệ và thảo luận với các chuyên gia trong lĩnh vực tương ứng để hiểu rõ hơn về các yếu tố rủi ro tiềm năng. Các chuyên gia có thể chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm của họ để giúp xác định các rủi ro quan trọng.
- Tạo các danh sách kiểm tra: Tạo danh sách kiểm tra các công việc, bước đi, thông số kỹ thuật hoặc yêu cầu để kiểm tra xem có bất kỳ rủi ro nào có thể phát sinh. Liệt kê các yếu tố quan trọng trong danh sách kiểm tra để đảm bảo không bỏ sót.
- Sử dụng phương pháp brainstorming: Sử dụng phương pháp brainstorming để tạo ra một danh sách các sự kiện, hành động hoặc tình huống có thể gây ra rủi ro. Mời tất cả các thành viên trong nhóm dự án hoặc những người liên quan tham gia đóng góp ý kiến và ý tưởng.
Step 2: Quyết định các tiêu chí rủi ro
Sau khi brainstorming về những rủi ro liên quan đến bối cảnh rủi ro, hãy xác định các tiêu chí mà bạn sẽ đánh giá những rủi ro này. Như đã đề cập trước đó, ma trận đánh giá rủi ro thường sử dụng hai tiêu chí giao nhau:
- Khả năng: mức xác suất rủi ro sẽ xảy ra hoặc được nhận ra.
- Tác động: mức độ mức độ nghiêm trọng rủi ro sẽ có nếu rủi ro xảy ra hoặc được nhận ra.
Điều quan trọng là phải đạt được sự đồng thuận về các tiêu chí rủi ro, vì điều này không chỉ ảnh hưởng đến cách bạn tính toán ma trận rủi ro mà còn ảnh hưởng đến các cuộc thảo luận mà bạn sẽ có về cách giảm thiểu rủi ro. Đo lường chính xác là chìa khóa để quản lý rủi ro thành công!
Step 3: Xây dựng ma trận rủi ro
Ma trận rủi ro được xây dựng bằng cách sử dụng mức độ nghiêm trọng (severity) làm trục y và mức độ xác suất (probability) làm trục x. Tạo các ô trong ma trận bằng cách kết hợp mức độ nghiêm trọng và mức độ xác suất tương ứng. Điều này sẽ tạo ra một lưới ô biểu thị mức độ rủi ro.
Các tổ chức có thể chọn điều chỉnh mẫu ma trận đánh giá rủi ro 3×3 hoặc 5×5 hoặc phát triển mẫu của riêng mình. Các phương pháp hay nhất yêu cầu ít nhất ba loại cho mỗi khả năng xảy ra và tác động/mức độ nghiêm trọng của rủi ro.
Step 4: Xác định các biệm pháp kiểm soát
Dựa trên vị trí của từng rủi ro trong ma trận, xác định các biện pháp kiểm soát để giảm thiểu rủi ro. Dưới đây là một số biện pháp kiểm soát rủi ro phổ biến có thể áp dụng:
- Biện pháp kiểm soát kỹ thuật: Đây là các biện pháp kiểm soát liên quan đến quá trình phát triển phần mềm và kiểm thử. Điều này bao gồm việc sử dụng phương pháp kiểm thử tự động, sử dụng kỹ thuật kiểm tra chéo (cross-testing), kiểm tra mức độ phủ (coverage testing) và kiểm tra dự án liên tục (continuous testing) để tăng cường khả năng phát hiện lỗi và giảm thiểu rủi ro.
- Biện pháp kiểm soát quản lý: Đây là các biện pháp kiểm soát liên quan đến quản lý dự án và quản lý rủi ro. Điều này bao gồm việc xác định nguồn lực và lịch trình kiểm thử phù hợp, đảm bảo đủ thời gian và nguồn lực để thực hiện kiểm thử một cách hiệu quả. Các biện pháp kiểm soát quản lý cũng có thể bao gồm việc lập kế hoạch và theo dõi quá trình kiểm thử, đảm bảo sự tương tác và giao tiếp hiệu quả giữa các thành viên trong nhóm kiểm thử.
- Biện pháp kiểm soát quy trình: Đây là các biện pháp kiểm soát liên quan đến quy trình và quy định trong quá trình kiểm thử. Điều này bao gồm việc xác định và áp dụng các tiêu chuẩn, hướng dẫn và quy trình kiểm thử chính xác để đảm bảo tính nhất quán và đáng tin cậy của quá trình kiểm thử. Các biện pháp kiểm soát quy trình cũng có thể bao gồm việc đảm bảo rằng các bước kiểm thử được thực hiện theo đúng quy trình, đảm bảo việc ghi nhận và báo cáo lỗi đầy đủ, và đảm bảo việc đánh giá và xử lý rủi ro trong quá trình kiểm thử.
- Biện pháp kiểm soát thông tin: Đây là các biện pháp kiểm soát liên quan đến việc quản lý thông tin trong quá trình kiểm thử. Điều này bao gồm việc đảm bảo tính bảo mật và quyền riêng tư của thông tin kiểm thử, bảo vệ dữ liệu và tài liệu kiểm thử khỏi việc truy cập trái phép, và đảm bảo tính toàn vẹn và sẵn sàng của thông tin kiểm thử.
- Biện pháp kiểm soát rủi ro bên ngoài: Đây là các biện pháp kiểm soát liên quan đến việc đối phó với rủi ro từ các yếu tố bên ngoài như môi trường, hệ thống mà phần mềm tương tác, hoặc sự phụ thuộc vào dịch vụ và công nghệ bên thứ ba. Điều này bao gồm việc đánh giá và chọn lựa các đối tác, nhà cung cấp và công nghệ phù hợp, đảm bảo sự kiểm soát và quản lý rủi ro từ các yếu tố bên ngoài.
Quá trình xây dựng ma trận rủi ro và áp dụng các biện pháp kiểm soát rủi ro sẽ giúp tăng cường khả năng quản lý và giảm thiểu rủi ro trong quá trình kiểm thử. Tuy nhiên, việc lựa chọn và thực hiện các biện pháp kiểm soát phụ thuộc vào ngữ cảnh cụ thể của dự án và yêu cầu của tổ chức.
Step 5: Ưu tiên các công việc kiểm thử
Dựa trên ma trận rủi ro, ưu tiên các công việc kiểm thử theo mức độ rủi ro. Các rủi ro có mức độ rủi ro cao hơn sẽ được ưu tiên lên kế hoạch và thực hiện kiểm thử sớm để đảm bảo rằng các vấn đề quan trọng nhất được phát hiện và giải quyết kịp thời.
Step 6: Theo dõi và điều chỉnh
Do bối cảnh mối đe dọa hiện đại liên tục thay đổi, nên ma trận đánh giá rủi ro của bạn cần được theo dõi và cập nhật thường xuyên. Điều quan trọng là phải lên lịch đánh giá rủi ro định kỳ bởi các bên liên quan.
Ngoài ra, các kế hoạch hành động hoặc giảm thiểu rủi ro cần được cập nhật cùng với ma trận đánh giá rủi ro. Nhiều rủi ro khác nhau sẽ xuất hiện trở lại hoặc thay đổi về bản chất, dẫn đến sự thay đổi tương xứng trong chiến lược giảm thiểu. Rủi ro có thể tăng hoặc giảm về tác động hoặc khả năng xảy ra và các chiến lược giảm thiểu của ngày hôm qua có thể không còn đủ cho môi trường ngày nay. Điều quan trọng là phải tính đến những thay đổi về quy định, kinh tế, địa chính trị và công nghệ có thể có tác động lớn đến kế hoạch rủi ro của bạn.
Kết Luận
Kiểm thử dựa vào rủi ro – risk-based testing là một phương pháp quan trọng trong quá trình phát triển phần mềm. Chúng tập trung vào các rủi ro quan trọng nhất, từ đó có thể định hướng chi tiết công việc kiểm thử. Chúng cũng giúp tối ưu hoá tài nguyên kiểm thử bằng cách ưu tiên công việc kiểm thử dựa trên mức độ rủi ro, tài nguyên kiểm thử một cách hiệu quả nhất.
Cám ơn các bạn đã đồng hành cùng mình trong loạt bài về Kiểm thử dựa vào rủi ro. Hi vọng chúng mang lại những kiến thức bổ ích cho các bạn. Hẹn gặp lại các bạn trong các bài viết tiếp theo.
Happy Testing!